Obchody rocznicy Powstania Styczniowego

Zryw powstańczy z 1863 r. w Joachimowie Mogiłach, Skierniewicach i jego obchody

Powstańców doprowadzono do Skierniewic po potyczce z Kozakami pod Strzybogą. Decyzję o wybuchu powstania podjęto na naradzie komisarzy wojewódzkich w majątku Głuchówek pod Rawą Mazowiecką na początku stycznia 1863r. Ustalono wówczas, że powstanie należy rozpocząć z chwilą ogłoszenia branki (poboru) do wojska carskiego.
Działania bojowe powstańców w mieście były ograniczone, ponieważ stacjonował tu silny garnizon wojsk carskich mających na celu ochronę linii kolejowych i tłumienie ruchów narodowo - wyzwoleńczych, w szczególności w Warszawie. Pomimo tego we wschodnich peryferiach miasta miała miejsce potyczka powstańców z wojskami carskimi na terenie folwarku Węgrzynowiczów przy ulicy Mszczonowskiej. W potyczce tej został ranny skierniewiczanin Leopold Gansner. W czasie starcia folwark spłonął a na jego terenie Kozacy dokonywali egzekucji zatrzymanych powstańców.
Organizacje podziemne i konspiracyjne działały również w warsztatach kolejowych i na stacji kolejowej w Skierniewicach. Wykonywano tu białą broń dla powstańców. Kolejarze współpracowali z powstańcami przy przemycaniu broni z zagranicy, poczty, środków medycznych, pieniędzy dla powstańców. Telegraf kolejowy służył do przekazywania informacji powstańczych. W październiku 1863 r. organizacja powstańcza została rozbita wskutek licznych aresztowań.
Skierniewiczanie wspierali działania powstańcze zaopatrując w broń powstańców ugrupowania Władysława Strojnowskiego. Ugrupowanie to liczyło 150 powstańców. Rejonem koncentracji była Puszcza Bolimowska. 26 stycznia 1863 r. wydzielony oddział Strojnowskiego stoczył potyczkę pod Strzybogą z rosyjskim konwojem prowadzących rekrutów. Rekrutów odbito, ale 13 powstańców dostało się do niewoli. Związanych drutem kolczastym doprowadzono do Skierniewic. Tu wydano na nich wyrok śmierci przez rozstrzelanie i tratowanie końmi na polu Tabaczyńskiego (obecnie ulica Sobieskiego przed szpitalem). Oddział Strojnowskiego atakował ponadto kolejowe transporty rosyjskie. 28 stycznia 1863 r. powstańcy zatrzymali pociąg, biorąc do niewoli kilku oficerów rosyjskich. Zarekwirowano również przewożone pieniądze. W odwecie połączone siły rosyjskie ze Skierniewic, Łowicza i Radziwiłłowa 7 lutego 1863 r. zaatakowały obóz Strojnowskiego w Joachimowie pod Bolimowem. Poległo 14 powstańców, kilku zmarło w domach i w szpitalu, a wielu dostało się do niewoli. Następnego dnia Strojnowski zebrał rozproszonych powstańców i dnia 9 lutego 1863 r. uderzył na ratusz w Rawie Mazowieckiej zdobywając uzbrojenie, pieniądze i różny sprzęt wojskowy. Ale to nie jedyne bitwy i potyczki z udziałem powstańców z siłami rosyjskimi.

- 17 maja pod Babskiem powstańcy rozbili siły rosyjskie,
- 28 lipca nastąpiło starcie pod Brzozowem, w którym grupa Edmunda Calliera wydostała się z ataku wojsk rosyjskich,
- 29 sierpnia Polacy pod dowództwem L. Bzowskiego rozbili sotnię kozacką w Woli Pękoszewskiej,
- 4 sierpnia w bitwie pod Wolą Cyrusową uczestniczyło 1150 powstańców. Bitwą dowodził mjr Robert Skowroński. Zwycięski bój trwał od godz. 14 do zmierzchu. Poległo 45 powstańców. Odparto ataki wojsk carskich i zdobyto działa. Równocześnie oddział płk Antoniego Jeziorańskiego, zgrupowany w lasach koło Radziwiłłowa w sile 374 powstańców, zdobył Rawkę i stoczył ciężki bój pod Lubochnią.

Szerokim echem odbiło się wydarzenie w okolicy Puszczy Mariańskiej. Działał tu oddział Golickiego. Oddział ten w wyniku zdrady został otoczony przez Kozaków ze Skierniewic. Powstańcy zostali wymordowani. Wydarzenie to upamiętnia symboliczna mogiła przy drodze do Żyrardowa.
Z czasem trwania powstania siły rosyjskie powiększały się. Powstańcom brakowało broni i pieniędzy. Nieuchronnie zbliżał się tragiczny koniec. Powstanie upadło, lecz w wymiarze moralnym odniesiono zwycięstwo. Nie zdołano zabić ducha narodowego Polaków, ich dążeń do wolności i suwerenności.

Dziś, w 149 rocznicę wybuchu powstania przywołujemy pamięć o mieszkańcach Skierniewic i okolicy biorących udział w Powstaniu Styczniowym. Byli nimi m. in.:

1. Aleksander Binder – wójt w Głuchowie zesłany na 8 lat na Syberię.
2. Józef Berkman – z oddziału Minejki i Czechowicza artysta, malarz, ranny pod Radziszkami.
3. Michał Berkman – pedagog, zesłany na Syberię, pochowany na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach.
4. Antoni Paradowski – kawalerzysta z oddziału Grabowskiego, zmarł 1939 r., pochowany na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach.
5. Michał Brzostek - rzemieślnik z oddziału Drewnowskiego, pochowany na cmentarzu
św. Józefa w Skierniewicach.
6. Leopold Gansner – obywatel ziemski, ranny w potyczce na folwarku Węgrzynowiczów, pochowany na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach.
7. Józef Gogólski
8. Zygmunt Korycki – telegrafista na stacji kolejowej, poległ w Bielinach pod Rawą.
9. Feliks Serwatowicz – konduktor (kolejarz), aresztowany za przewóz korespondencji powstańczej.
10. Mateusz Ćwiek – rzemieślnik, sitarz – walczył w oddziale Taczanowskiego.
11. Maurycy Cejsinger – poległ pod Nowym Miastem nad Pilicą – oddział Drewnowskiego.
12. Teodor Tomaszewski – rzemieślnik, zesłany na Syberię.
13. Stanisław Grabowski, stelmach, ranny w starciu pod Raduczem, z oddziału Wierzbickiego.
14. Wincenty Kamiński, walczył w oddziale Miniewicza, poległ pod Igołomią k. Krakowa.
15. Tomasz Badełek, pochowany na cmentarzu św. Józefa w Skierniewicach.
16. Antoni Nowicki – zawiadowca stacji kolejowej, zmarł w drodze na Syberię.
17. Leonard Gaszyński – późniejszy architekt powiatowy.
18. Józef Gołębiowski – obywatel Skierniewic.
19. Henryk Krajewski – zawód nieznany, skierniewiczanin.
20. Henryk Kuszkowski – lekarz medycyny.
21. Ksiądz Władysław Magnuski – parafia św. Jakuba.
22. Franciszek i Józef Zwolińscy ze Skierniewic.

Wśród innych powstańców wymienić należy: Franciszka Gansnera, Józefa Brzezińskiego, Andrzeja Cieślaka, Antoniego Krupińskiego, Stefana Kwiecińskiego, Franciszka Ksawerego Bindera.

W 1992 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Skierniewic, staraniem prof. Zygmunta Soczka i przy udziale młodzieży L.O. im. B. Prusa, nieopodal egzekucji 13 poległych powstańców spod Strzybogi, postawiono przed szpitalem głaz, a następnie umieszczono tablicę upamiętniającą poległych powstańców z 1863 r.

Stowarzyszenie Tradycji 26 Skierniewickiej
Dywizji Piechoty, 23 stycznia 2012 r.

Na podstawie książki „Dzieje Skierniewic 1359-1975" Jana Józefeckiego i artykułów prasowych autorstwa Marii Anackiej-Łyjak,
grafika „Zdobycie koszar w Rawie” - Bialskie Stowarzyszenie Historyczne oraz grafika Leszka Piaseckiego